ถึงเวลาปรับกติกา ปลดล็อก ขนส่งสาธารณะท้องถิ่น ตอบโจทย์บริการชุมชน

สภาผู้บริโภคเสนอแนวทางปฏิรูปพ.ร.บ.ขนส่งฯ ปลดล็อกข้อจำกัดงบประมาณ บูรณาการความร่วมมือหลายหน่วยงาน ยกระดับ ขนส่งสาธารณะท้องถิ่น

คณะผู้บริหารสภาผู้บริโภค ได้เข้าหารือกับ สรพงษ์ ไพฑูรย์พงษ์ อธิบดีกรมการขนส่งทางบก เพื่อเสนอแนวทางการพัฒนาระบบขนส่งสาธารณะในระดับท้องถิ่นของไทย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เพื่อการปลดล็อกข้อจำกัดด้านงบประมาณ และการแก้ไขกฎหมายที่เป็นอุปสรรคต่อการบริการขนส่งสาธารณะ เพื่อสนับสนุนการเดินทางของประชาชนอย่างครอบคลุมทุกเส้นทาง ช่วยแก้ปัญหารถน้อย คอยนาน

แนะวางกรอบงบ พัฒนา ขนส่งสาธารณะท้องถิ่น

รศ.ดร.ภญ.ยุพดี ศิริสินสุข รองเลขาธิการสำนักงานสภาผู้บริโภค กล่าวว่า จากประสบการณ์การทำงานที่ผ่านมา พบว่าองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทั้งในระดับตำบลและจังหวัด มีงบประมาณจำนวนไม่น้อยที่สามารถนำมาใช้เพื่อการ พัฒนาระบบขนส่งสาธารณะหรือรถรับส่งนักเรียน แต่การนำงบดังกล่าวมาใช้กลับติดข้อจำกัดหลายประการ โดยเฉพาะความไม่ชัดเจนของวัตถุประสงค์การใช้งบ และความกังวลว่าจะใช้งบประมาณไม่ถูกต้องตามระเบียบ

แม้ปัจจุบันจะมีการกำหนดให้สามารถใช้งบประมาณบางส่วนสำหรับการรับส่งนักเรียนได้แล้ว แต่ยังมี “ช่องว่างเชิงนโยบาย” ที่ควรได้รับการพัฒนาเพิ่มเติม โดยเสนอให้กำหนดกรอบการใช้งบประมาณในลักษณะเป็นสัดส่วนหรือร้อยละที่ชัดเจน เพื่อสนับสนุนภารกิจด้านขนส่งสาธารณะและรถรับส่งนักเรียนโดยเฉพาะ

“หากมีกรอบที่ชัดเจน จะช่วยให้ท้องถิ่นมีความมั่นใจในการดำเนินโครงการ และสามารถใช้งบประมาณเพื่อตอบโจทย์ความปลอดภัยและการเข้าถึงบริการของประชาชนได้อย่างเป็นรูปธรรมมากขึ้น” รศ.ดร.ภญ.ยุพดี กล่าว

ทั้งนี้ รองเลขาธิการสำนักงานสภาผู้บริโภค ยังเสนอว่า การแก้ปัญหาดังกล่าวจำเป็นต้องอาศัยการทำงานเชิงบูรณาการ โดยควรเปิดการเจรจาและประสานความร่วมมือระหว่างกรมการขนส่งทางบก กรมการส่งเสริมการปกครองท้องถิ่น และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เพื่อสร้างความเข้าใจร่วมกัน พร้อมจัดทำหนังสือหรือแนวปฏิบัติที่ชัดเจน ยืนยันว่าการใช้งบประมาณด้านขนส่งสาธารณะและการรับส่งนักเรียน เป็นภารกิจที่สามารถดำเนินการได้อย่างถูกต้องตามกฎหมาย แนวทางดังกล่าวจะช่วยลดความลังเลของท้องถิ่น และเร่งให้การใช้งบประมาณเกิดประโยชน์ต่อประชาชนได้อย่างแท้จริง

อบจ.พร้อม แต่กฎหมายไม่สอดคล้อง

ด้าน สุภาพร ถิ่นวัฒนากูล รองเลขาธิการสำนักงานสภาผู้บริโภค ให้ข้อมูลว่า ที่ผ่านมาสภาผู้บริโภคมีโอกาสทำงานร่วมกับองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) หลายพื้นที่ พบว่า อบจ.จำนวนมากมีความพร้อมและมีความตั้งใจจะจัดบริการขนส่งสาธารณะเพื่อแก้ปัญหาการเดินทางของประชาชน

อย่างไรก็ตาม การดำเนินงานกลับติดขัดจากความไม่สอดคล้องกันของกฎหมาย และการตีความระหว่างหน่วยงานระดับกระทรวง โดยแม้กฎหมายและนโยบายด้านการขนส่งจะเปิดช่องให้ท้องถิ่นดำเนินการได้ แต่เมื่อพิจารณาภายใต้กรอบกฎหมายด้านการกระจายอำนาจและระเบียบของกระทรวงมหาดไทย กลับพบข้อจำกัดที่ทำให้ท้องถิ่นไม่มั่นใจในการตัดสินใจดำเนินการว่าจะเป็นไปตามกรอบของกฏหมายหรือไม่ ผลที่ตามมาคือ โครงการขนส่งสาธารณะในหลายพื้นที่ต้องชะลอ หรือหยุดดำเนินการไปโดยปริยาย

เสนอทบทวนมติ ครม. ปรับปรุงกฎหมายหลัก

ขณะที่ อดิศักดิ์ สายประเสริฐ หัวหน้าหน่วยสนับสนุนการขับเคลื่อนนโยบาย สภาผู้บริโภค เสนอให้ปรับปรุงแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการขนส่งสาธารณะ เพื่อแก้ไขอุปสรรคเชิงโครงสร้างที่ส่งผลต่อการจัดบริการรถโดยสารในระดับท้องถิ่น โดยเฉพาะกรณีที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไม่สามารถดำเนินการได้ทันตามกรอบเวลาที่กฎหมายกำหนด

หนึ่งในกรณีตัวอย่างคือ องค์การบริหารส่วนจังหวัดเชียงใหม่ ซึ่งได้รับใบอนุญาตประกอบการขนส่งประจำทางมาเกือบ 180 วัน แต่ยังไม่สามารถจัดหารถโดยสารได้ภายในระยะเวลาที่กฎหมายกำหนด สะท้อนถึงข้อจำกัดของกรอบเวลาที่อาจไม่สอดคล้องกับบริบทของจังหวัดขนาดใหญ่และมีความซับซ้อนด้านการจัดบริการ

นอกจากนี้ ผลการศึกษาสถาบันการขนส่ง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ยังพบว่า จังหวัดขนาดเล็กมีความต้องการระบบการออกใบอนุญาตที่ยืดหยุ่น (Flexible Bus Licensing) มากขึ้น เนื่องจากความต้องการใช้บริการรถโดยสารมักกระจุกตัวในช่วงเช้าและเย็น ขณะที่ช่วงกลางวันมีผู้ใช้บริการน้อยผู้ประกอบการจึงต้องการความยืดหยุ่นในการนำรถออกไปให้บริการนอกเส้นทางประจำ ซึ่งหากสามารถดำเนินการได้ จะช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ทรัพยากร และทำให้ระบบขนส่งสาธารณะสอดคล้องกับบริบทพื้นที่มากยิ่งขึ้น

“ในจังหวัดเล็ก ๆ เช่น ชัยนาท สิงห์บุรี อ่างทอง ประชาชนในพื้นที่จะมีความต้องการในการใช้รถโดยสารประจำทางแค่เช้ากับเย็น ดังนั้น หากให้ผู้ประกอบการรถโดยสารวิ่งแบบรถประจำทาง คือวิ่งเส้นทางเดิมทั้งวัน ผู้ประกอบการก็จะอยู่ไม่ไหว แต่ถ้าเปลี่ยนเป็นการออกใบอนุญาตแบบยืดหยุ่น คือเช้าและเย็นให้บริการในเส้นทางประจำ แต่ช่วงสายจนถึงบ่ายให้บริการแบบระบบการจอง รับจากบ้านไปสถานที่ต่าง ๆ โดยจะวิ่งแค่ในเขตหรือพื้นที่ค่อนข้างจำกัด ไม่วิ่งออกนอกเขต หลักการคล้าย ๆ กับมูฟมี (Muvmi) แอปพลิเคชัน เรียกรถของคนไทย” อดิศักดิ์ กล่าว

ปรับ พ.ร.บ.การขนส่งทางบก ลดขั้นตอนซ้ำซ้อน

สำหรับการแก้ปัญหาในเชิงโครงสร้าง สภาผู้บริโภค เสนอว่า การแก้ปัญหาอย่างยั่งยืนอาจจำเป็นต้องปรับปรุงกฎหมายหลัก โดยเฉพาะพระราชบัญญัติการขนส่งทางบก พ.ศ. 2522 เพื่อให้ทันสมัยและสอดคล้องกับความเปลี่ยนแปลงของสังคมปัจจุบันมากขึ้น โดยมีเป้าหมายสำคัญคือการลดขั้นตอนที่ซ้ำซ้อน และพิจารณายกเลิกระบบการอนุญาตสองชั้น หรือ “Double Authorization” ทั้งในระดับจังหวัดและส่วนกลางเนื่องจากปัจจุบันกฎหมายกำหนดว่า คณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกประจำจังหวัดมีอำนาจและหน้าที่ในการกำหนดเส้นทาง จำนวนผู้ประกอบการขนส่ง จำนวนรถสำหรับการขนส่งประจำทาง รวมทั้งกำหนดอัตราค่าขนส่งและค่าบริการอย่างอื่นในการขนส่ง แต่ต้องได้รับอนุมัติจากคณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกกลางก่อน จึงจะใช้บังคับได้ ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการจัดบริการขนส่งสาธารณะ

ทั้งนี้ การปรับปรุงกฎหมายและนโยบายด้านขนส่งจะเป็นกุญแจสำคัญในการยกระดับระบบขนส่งสาธารณะของประเทศ ให้มีความคล่องตัว สอดคล้องกับบริบทพื้นที่ และตอบสนองความต้องการของประชาชนได้อย่างแท้จริง

เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง

สภาผู้บริโภคหารือขนส่ง เร่งแก้ปัญหาโครงสร้าง ยกระดับ ขนส่งสาธารณะ

พลิกฟื้นรถเมล์ท้องถิ่นแก้ปัญหา รถน้อย คอยนานสู่ ระบบขนส่งสาธารณะ ที่ตรงเวลา คุ้มค่า

มี ‘ขนส่งสาธารณะ’ ทุกที่ มันยากนักเหรอ ?… ปลดล็อกการเดินทาง พิสูจน์ฝีมือ ‘ท้องถิ่น’