ข้อเสนอต่อกรณีมาตรฐานความปลอดภัยรถโดยสารสาธารณะที่ปลอดภัยและเป็นธรรม

สถานการณ์

สืบเนื่องจากเหตุการณ์เพลิงไหม้รถโดยสารไม่ประจำทาง (รถบัสทัศนศึกษา) “ชินบุตรทัวร์” ของบริษัท ชินบุตร เอ็นจิเนียริ่ง (ประเทศไทย) จำกัด คันหมายเลขทะเบียน 30-0423 สิงห์บุรี บริเวณถนนวิภาวดีรังสิตขาเข้า เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2567 ขณะรับส่งนักเรียนของโรงเรียน วัดเขาพระยาสังฆาราม จังหวัดอุทัยธานี เป็นเหตุให้มีนักเรียนและครูผู้ดูแลนักเรียนเสียชีวิต รวม 23 ราย

จากเหตุการณ์ดังกล่าวสภาองค์กรของผู้บริโภคในฐานะผู้แทนผู้บริโภคตามพระราชบัญญัติการจัดตั้ง สภาองค์กรของผู้บริโภค พ.ศ. 2562 โดยคณะอนุกรรมการด้านการขนส่งและยานพาหนะ คณะอนุกรรมการด้านบริการสาธารณะ พลังงาน และสิ่งแวดล้อม และคณะทำงานด้านการศึกษา ได้ติดตามข้อมูลที่เกี่ยวข้องในเหตุโศกนาฎกรรมความสูญเสียดังกล่าว

โดยได้แถลงข่าว “จัดการผู้ที่ทำให้รถไม่ปลอดภัย ต้องรับผิดชอบต่อชีวิตเด็กและครู” เมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2567 เพื่อสะท้อนปัญหา แลกเปลี่ยนข้อมูล และเสนอแนะ แนวทางการแก้ไข เพื่อลดความสูญเสียที่จะเกิดขึ้นในอนาคต และจัดประชุมเวทีสภาผู้บริโภค “ครบรอบ 1 เดือน รถบัสทัศนศึกษาไฟไหม้ มาตรฐานความปลอดภัยรถโดยสารอยู่ที่ไหน” เมื่อวันที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2567

การดำเนินงาน

TCC.นย.202/2568 ลงวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2568 เรื่อง การเสนอแนะนโยบายเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภคต่อคณะรัฐมนตรีกรณีมาตรฐานความปลอดภัยรถโดยสารสาธารณะที่ปลอดภัยและเป็นธรรม กราบเรียน นายกรัฐมนตรี

ข้อเสนอของสภาองค์กรของผู้บริโภค

1. ข้อเสนอนโยบายและมาตรการด้านความปลอดภัยการติดตั้งระบบเชื้อเพลิง ก๊าซธรรมชาติอัด (CNG) ในรถโดยสารสาธารณะ

1) ขอให้กระทรวงอุตสาหกรรมทบทวนและปรับปรุงมาตรฐานผลิตภัณฑ์อุตสาหกรรม เลขที่ มอก.2333 และยกระดับมาตรฐานจากมาตรฐานทั่วไปเป็นมาตรฐานบังคับ โดยอ้างอิงมาตรฐานสากลที่เป็นปัจจุบัน

2) ขอให้กระทรวงคมนาคมทบทวนและยกเลิกการใช้มาตรฐาน มอก.2333 ตามข้อ 3 (2) ของประกาศ เรื่อง กำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการติดตั้ง และการออกหนังสือรับรองการติดตั้งเครื่องอุปกรณ์และส่วนควบของรถที่ใช้ในการขนส่งที่ใช้ก๊าซธรรมชาติอัดเป็นเชื้อเพลิงตามกฎหมายว่าด้วย การขนส่งทางบก พ.ศ. 2565 ออกไปเสียก่อน และให้กำหนดมาตรฐานการติดตั้งเครื่องอุปกรณ์และส่วนควบฯ ต้องเป็นไปตามมาตรฐานขององค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน ISO ๑๕๕๐๑ และข้อกำหนดของคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจของยุโรปแห่งสหประชาชาติ ECE R๑๑๐ เพื่อความปลอดภัยของผู้บริโภค โดยขอให้มีมาตรการเร่งด่วนคือ ให้รถโดยสารสาธารณะที่ใช้ก๊าซธรรมชาติอัด CNG ทุกคันต้องติดตั้งลิ้นหัวถังอัตโนมัติ (automatic cylinder valve) เพื่อควบคุมการไหลของก๊าซโดยอัตโนมัติได้

3) ขอให้กระทรวงคมนาคมกำหนดมาตรการสนับสนุนและส่งเสริมให้รถโดยสารสาธารณะที่จดทะเบียนก่อนวันที่ 1 มกราคม พ.ศ. 2565 ต้องดำเนินการตามประกาศกรมการขนส่งทางบก เรื่อง กำหนดคุณสมบัติด้านการลุกไหม้ การลามไฟของวัสดุที่ใช้ตกแต่งภายในรถโดยสาร พ.ศ. 2563 เพื่อความปลอดภัยของผู้ใช้บริการรถโดยสารสาธารณะถ้วนหน้าทุกคัน

4) ขอให้กระทรวงอุตสาหกรรมและกระทรวงคมนาคมร่วมกำหนดมาตรการสร้างแรงจูงใจให้แก่ผู้ประกอบการขนส่งสาธารณะ เพื่อปรับเปลี่ยนมาตรฐานการติดตั้งเครื่องอุปกรณ์และส่วนควบของรถที่ใช้ในการขนส่งที่ใช้ก๊าซธรรมชาติอัดเป็นเชื้อเพลิงให้เป็นไปตามมาตรฐานขององค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน ISO 15501 และข้อกำหนดของคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจของยุโรปแห่งสหประชาชาติ ECE R110 อาทิ การให้สิทธิประโยชน์ด้านภาษี เป็นต้น

2. ข้อเสนอนโยบายและมาตรการด้านโครงสร้างยานพาหนะและการสอบสวนอุบัติเหตุ

1) ขอให้กระทรวงคมนาคมทบทวนหลักเกณฑ์และมาตรการการตรวจสภาพ รถโดยสารสาธารณะทั้งระบบ โดยขอให้เข้มงวดกวดขันและมีบทลงโทษอย่างรุนแรงกับเจ้าหน้าที่ที่ปฏิบัติหน้าที่โดยมิชอบ และให้มีระบบฐานข้อมูล (database) ออนไลน์ที่แสดงข้อมูลประวัติการตรวจสภาพ รถโดยสาร โดยผู้บริโภคสามารถติดตามและตรวจสอบก่อนการเลือกใช้บริการอย่างสะดวกเข้าถึงได้ทางระบบสารสนเทศของกรมการขนส่งทางบก

2) ขอให้กระทรวงคมนาคมทบทวนมาตรฐานรถโดยสารสาธารณะทั้งระบบ กำหนดอายุการใช้งานรถโดยสารสาธารณะ อายุโครงแชสซีและตัวถังรถ การใช้อะไหล่ชิ้นส่วนรถ และการบังคับใช้เกณฑ์คุณสมบัติ ด้านการลุกไหม้การลามไฟของวัสดุที่ใช้ตกแต่งภายในรถโดยสารทุกคันทั้งประเภทประจำทางและไม่ประจำทาง รวมถึงการเพิ่มเครื่องมือตรวจสอบโครงสร้างภายในโดยเฉพาะจากการผุกกร่อนของสนิม ระบบเครื่องยนต์และระบบเบรกหรือระบบห้ามล้อให้เป็นไปตามมาตรฐานความปลอดภัย

3) ขอให้กระทรวงคมนาคมกำหนดทีมสอบสวนข้อเท็จจริงในลักษณะสหสาขาที่ประกอบด้วยผู้ทรงคุณวุฒิด้านการสืบสวนสอบสวนอุบัติเหตุ ด้านกฎหมาย และด้านการคุ้มครองผู้บริโภค เพื่อหาข้อสรุปและแนวทางป้องกันปัญหาในอนาคต กรณีเกิดอุบัติเหตุรถโดยสารสาธารณะทุกประเภทที่มีผู้ได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตตั้งแต่ 3 รายขึ้นไป

4) ขอให้กระทรวงคมนาคมจัดทำระบบฐานข้อมูลออนไลน์ (Database) รถโดยสารสาธารณะที่มีคุณภาพมาตรฐานความปลอดภัย สำหรับการตรวจสอบข้อมูลรถโดยสารสาธารณะทั้งระบบของผู้บริโภคเพื่อเป็นข้อมูลการตัดสินใจเลือกใช้บริการรถโดยสารสาธารณะ โดยสามารถตรวจสอบข้อมูลผ่านหมายเลขทะเบียนรถโดยสาร และกำหนดให้มีข้อมูลผู้ประกอบการขนส่ง ข้อมูลการจดทะเบียน ข้อมูลการตรวจสภาพรถ ข้อมูลการจัดทำประกันภัย รวมถึงข้อมูลประวัติหรือสถิติอุบัติเหตุอย่างน้อย 5 ปีหลังสุด และความรับผิดชอบต่อผู้บริโภคของผู้ประกอบการขนส่ง เป็นต้น

3. ข้อเสนอนโยบายและมาตรการด้านการสนับสนุนผู้ประกอบการ พนักงานขับรถ และผู้บริโภค

1) ขอให้กระทรวงคมนาคมกำหนด “เงื่อนไขด้านความปลอดภัย” สำหรับผู้ประกอบการขนส่งที่ยื่นขอใบอนุญาตหรือต่ออายุใบอนุญาตพร้อมทั้งกำหนดระบบติดตามกำกับ และบทลงโทษที่ชัดเจน (control system) และหากพบว่ามีประวัติเกิดอุบัติเหตุซ้ำซาก หรือไม่เป็นไปตามเงื่อนไขสามารถเพิกถอนใบอนุญาตให้บริการได้ทันที

2) ขอให้กระทรวงคมนาคมกำหนดมาตรฐานการขอใบอนุญาตขับรถ การต่อใบอนุญาตขับรถ ตลอดจนกระบวนการทดสอบเชิงปฏิบัติ ทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติ (ณ สนามทดสอบหรือบนถนน) ของผู้ขอใบอนุญาตขับรถโดยสารสาธารณะ (มาตรฐาน 1 และมาตรฐาน 4) เป็นการเฉพาะ ซึ่งต้องมีความชำนาญและทักษะเป็นพิเศษ แตกต่างจากรถโดยสารสาธารณะประเภทอื่น และถ้าตรวจสอบพบว่าผู้ประกอบการขนส่งนำบุคลากรหรือพนักงานที่ไม่มีคุณภาพมาให้บริการหรือทำให้เกิดอุบัติเหตุรุนแรงเสียหาย ผู้ประกอบการขนส่งต้องมีส่วนรับผิดชอบในทุกกรณีและมีผลต่อการพิจารณาต่อใบอนุญาตประกอบการขนส่ง

3) ขอให้กระทรวงคมนาคมกำหนดมาตรการและระยะเวลายกเลิกการใช้งาน รถโดยสารสองชั้นของกลุ่มผู้ประกอบการขนส่งสาธารณะทั้งระบบ (กลุ่มรถโดยสารประจำทางและรถโดยสารไม่ประจำทาง) พร้อมกำหนดแนวทางการสนับสนุนเพื่อลดภาระต้นทุนค่าใช้จ่ายของผู้ประกอบการขนส่งสาธารณะในการเปลี่ยนผ่านการใช้งานจากรถโดยสารสองชั้นเป็นรถโดยสารชั้นเดียว โดยดำเนินการควบคู่กับมาตรการความปลอดภัยรถโดยสารสาธารณะของรัฐบาล เพื่อการเลือกใช้รถโดยสารสาธารณะที่ปลอดภัยของผู้บริโภค

4) ขอให้กระทรวงคมนาคมร่วมกับคณะกรรมการส่งเสริมการประกอบธุรกิจประกันภัยกำหนดมาตรฐานการประกันภัยและการชดเชยเยียวยาผู้บริโภคในกลุ่มรถโดยสารสาธารณะขนาดใหญ่ที่มีผู้โดยสารจำนวนมาก เช่น กลุ่มรถโดยสารมาตรฐาน 1 และมาตรฐาน 4 โดยกำหนดเงื่อนไขวงเงินความคุ้มครองประกันภัยอุบัติเหตุภาคสมัครใจ เฉพาะการชดเชยเยียวยาผู้ประสบเหตุจากจำนวน 10 ล้านบาทต่อครั้ง เพิ่มเป็นจำนวน 30 ล้านบาทต่อครั้ง โดยไม่รวมค่าซ่อมแซมพาหนะที่ได้รับความเสียหาย เพื่อให้ครอบคลุมต่อความเสียหายเมื่อเกิดเหตุร้ายแรงและมีผู้เสียชีวิตจำนวนมาก

5) ขอให้กระทรวงคมนาคมสนับสนุนผู้แทนสภาผู้บริโภคและหน่วยงานประจำจังหวัดในฐานะเป็นผู้แทนผู้บริโภคตามกฎหมายเข้าไปมีส่วนร่วมในฐานะคณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกกลาง และคณะกรรมการควบคุมการขนส่งทางบกประจำจังหวัด เพื่อเป็นตัวแทนผู้บริโภคในการร่วมกำหนดนโยบายการพัฒนาระบบขนส่งสาธารณะและสะท้อนปัญหาสถานการณ์ที่เกิดขึ้นจริงเพื่อการแก้ไขปัญหาเชิงนโยบายให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ

4. ข้อเสนอนโยบายและมาตรการด้านการส่งเสริมสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านการยกเลิกใช้ก๊าซธรรมชาติในรถโดยสารสาธารณะ

1) ขอให้กระทรวงพลังงานและกระทรวงคมนาคม กำหนดแผนและประกาศแผนการเพื่อการเปลี่ยนผ่านในการยกเลิกใช้ก๊าซธรรมชาติในรถโดยสารสาธารณะเพื่อให้ผู้ประกอบการและสาธารณชนได้รับทราบอย่างเป็นทางการโดยเร็ว มิใช่ปล่อยให้ผู้ประกอบธุรกิจจำหน่ายก๊าซธรรมชาติ ซึ่งมีอยู่เพียงรายเดียวเป็นผู้กำหนดทิศทางในการลดจำนวนสถานีบริการก๊าซ NGV จนสร้างอุปสรรคการเข้าถึงเชื้อเพลิงของรถยนต์ CNG และเป็นการบังคับทางอ้อมให้เลิกการใช้รถยนต์เชื้อเพลิง CNG โดยไม่มีมาตรการชดเชยเยียวยา โดยภาครัฐควรพิจารณาถึงการอุดหนุนเพื่อสนับสนุนกิจการขนส่งที่ต้องการเปลี่ยนรถโดยสารใหม่หรือการติดตั้งระบบพลังงานไฟฟ้าเพื่อช่วยลดภาระต้นทุนค่าใช้จ่ายของผู้ประกอบการด้วย

5. ข้อเสนอนโยบายและมาตรการด้านความปลอดภัยของเด็กและส่งเสริมสนับสนุนการเลือกใช้รถโดยสารสาธารณะที่ปลอดภัยให้กับโรงเรียนและสถานศึกษา

1) ขอให้กระทรวงศึกษาธิการทบทวนนโยบายและมาตรการส่งเสริมระเบียบกระทรวงศึกษาธิการ ว่าด้วยการพานักเรียน และนักศึกษาไปนอกสถานศึกษา พ.ศ. 2562 โดยกำหนดรูปแบบกิจกรรมและสัดส่วนครูผู้ดูแลให้เหมาะสมกับเด็กตามช่วงวัย ระยะเวลาการจัดกิจกรรมที่สามารถดำเนินการได้ตลอดช่วงเวลาภาคการศึกษาโดยไม่จำเป็นต้องเป็นช่วงปิดภาคเรียน กำหนดมาตรการการจัดการต่าง การออกแบบกระบวนการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับมาตรฐานทางการศึกษา กำหนดมาตรการเลือกรถโดยสารสาธารณะที่มีอุปกรณ์เพื่อความปลอดภัย มีประกันภัยภาคบังคับและภาคสมัครใจครบตามจำนวนที่นั่ง งดการใช้รถโดยสารระบบจ่ายพลังงานเชื้อเพลิงด้วยก๊าซ และงดการเลือกใช้รถโดยสารสองชั้น (รถโดยสารมาตรฐาน 4) ทุกเส้นทางในทุกกรณี

2) ขอให้กระทรวงศึกษาธิการทบทวนแนวทางการดำเนินงานสนับสนุนค่าใช้จ่ายในการจัดการศึกษาตั้งแต่ระดับอนุบาลจนจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน ในการปรับอัตราเงินอุดหนุนรายหัวตามความจำเป็นพื้นฐานสำหรับกิจกรรมพัฒนาคุณภาพผู้เรียน โดยกำหนดหลักเกณฑ์และมาตรฐานการทัศนศึกษาที่ต้องมีให้กับนักเรียนทุกคนที่เหมาะสมตามช่วงวัย เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้นอกสถานที่ที่ปลอดภัย และลดความเหลื่อมล้าในการเข้าถึงการศึกษาที่มีคุณภาพของนักเรียนทุกคน

3) ขอให้กระทรวงศึกษาธิการทบทวนหลักเกณฑ์การจัดซื้อจัดจ้างเหมาหรือ เช่าเหมารถโดยสารไม่ประจำทางของโรงเรียนหรือสถานศึกษาเพื่อไปทำกิจกรรมนอกสถานที่ โดยกำหนดให้โรงเรียนหรือสถานศึกษาร่วมกับกรมการขนส่งทางบกต้องจัดทำสัญญามาตรฐานที่มีองค์ประกอบความปลอดภัยและความรับผิดชอบของผู้ให้บริการ เช่น ข้อมูลการตรวจสภาพรถ การประกันภัยรถโดยสาร ข้อมูลรถ พนักงานขับรถ ผู้ช่วยพนักงานขับรถ ควบคู่กับการจัดทำเอกสารตามระเบียบราชการ รวมถึงกำหนดมาตรการตรวจสภาพรถโดยสารก่อนใช้ล่วงหน้าโดยโรงเรียนและหน่วยงานที่มีความชำนาญ เพื่อเป็นการ คัดกรองผู้ให้บริการที่มีคุณภาพและจัดทำประกาศรายชื่อผู้ให้บริการที่มีคุณภาพในการจัดรถโดยสารบริการรับส่งนักเรียนในการเดินทางทุกครั้ง

4) ขอให้กระทรวงศึกษาธิการทบทวนโครงสร้างหลักสูตรการส่งเสริมความรู้ความเข้าใจด้านความปลอดภัยทั้งระบบให้เหมาะสมกับยุคสมัย ทั้งกิจกรรมภายในสถานศึกษาและกิจกรรมนอกสถานศึกษาจากปัจจัยเสี่ยงที่ไม่ปลอดภัยของอุบัติเหตุและภัยพิบัติกับนักเรียนและบุคลากรทางการศึกษาอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอ โดยการปรับปรุงหลักสูตรการเรียนรู้ด้านปลอดภัยจากสถานการณ์ฉุกเฉินเข้าไปในระบบการเรียนการสอนของนักเรียนโดยการมีส่วนร่วมของผู้ปกครองและบุคลากรทางการศึกษา เพื่อพัฒนาทักษะชีวิตและเสริมสร้างศักยภาพทรัพยากรมนุษย์ให้มีคุณภาพ มีทักษะและองค์ความรู้ที่จำเป็นต่อการเปลี่ยนแปลง เท่าทันปัจจัยเสี่ยงที่ไม่ปลอดภัยทั้งในปัจจุบันและอนาคต

ความคืบหน้า

–