| Getting your Trinity Audio player ready... |
คนกรุงเทพฯ ใช้ระบบ ขนส่งสาธารณะ เพียง 11.8% สะท้อนความย้อนแย้งของเมืองที่มีโครงข่ายรถไฟฟ้ากว่า 300 กิโลเมตร แต่กลับไม่ตอบโจทย์การเดินทางของคนส่วนใหญ่ ระบบมีปัญหา ราคาแพง และความไม่เป็นธรรมที่ฝังอยู่ในนโยบายการเดินทางของเมืองหลวง
จากผลสำรวจของสำนักงานนโยบายและแผนการขนส่งและจราจร (สนข.) เมื่อช่วงกลางปี 2568 พบว่า คนกรุงเทพฯ ใช้ระบบขนส่งสาธารณะเพียง 11.8 % แม้กรุงเทพมหานครจะลงทุนพัฒนาโครงข่ายรถไฟฟ้าและระบบขนส่งสาธารณะครอบคลุมถึง 300 กิโลเมตร แต่ทำไมประชาชนเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่เลือกพึ่งพาระบบขนส่งสาธารณะ
บทความนี้ชวนสำรวจปัญหา ตั้งแต่โครงสร้างการเชื่อมต่อ ค่าโดยสารที่สูงเกินเอื้อม ไปจนถึงความหวังใหม่อย่าง “ตั๋วร่วม” จะช่วยตอบโจทย์ผู้ใช้งาน และยกระดับคุณภาพชีวิตคนเมืองได้เพียงใด
ขนส่งที่ผลักคนออกจากระบบ
เมื่อเทียบกับเมืองใหญ่หลาย ๆ เมืองในเอเชีย กรุงเทพฯ ยังมีจำนวนผู้ใช้รถสาธารณะค่อนข้างน้อย แต่กลับพึ่งพารถยนต์ส่วนตัวสูงถึงเกือบ 80% ขณะที่โตเกียวและโซลมีผู้โดยสารระบบขนส่งสาธารณะมากกว่า 50 – 60%
เหตุผลสำคัญคือ “โครงสร้างของระบบขนส่งสาธารณะ” ที่ถึงแม้ปัจจุบันจะยังมีการสร้างและขยายรถไฟฟ้าอย่างต่อเนื่อง แต่การเชื่อมต่อระหว่างรถเมล์ รถไฟฟ้า และระบบขนส่งอื่น ๆ ยังเป็นอุปสรรค ทำให้คนเลือกใช้รถส่วนตัว สำหรับคนที่ใช้รถไฟฟ้าเป็นประจำต้องเดินไกลเพื่อเปลี่ยนสาย เสียค่าแรกเข้าเพิ่มทุกครั้งที่ย้ายระบบ และยังต้องพกบัตรหลายใบ เหล่านี้ล้วนเป็นปัจจัยที่ผลักผู้คนออกจากระบบขนส่งสาธารณะ และหนีไปใช้รถส่วนตัว ซึ่งทำให้เมืองเต็มไปด้วยปัญหารถติด มลพิษ ทั้งยังส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของทุกคนอีกด้วย
กรุงเทพฯ มี ขนส่งสาธารณะ แต่ “ราคาแพง“
ถึงแม้จะมีเส้นทางรถไฟฟ้าเพิ่มขึ้น แต่สิ่งที่เพิ่มตามมาด้วยคือ “ค่าโดยสาร” ซึ่งกลายเป็นภาระหนักที่สุดสำหรับคนทำงานในเมือง ค่าโดยสารสูงสุด 65 บาทต่อเที่ยว อาจไม่ใช่เรื่องใหญ่สำหรับบางกลุ่ม แต่สำหรับผู้มีรายได้ขั้นต่ำ ค่าเดินทางในแต่ละวันอาจคิดเป็นมากกว่า 50% ของรายได้ และบางคนอาจต้องนั่งสองแถว ต่อรถเมล์ และขึ้นรถไฟฟ้าอีก 2 สาย กว่าจะถึงที่ทำงาน
สอดคล้องกับงานวิจัยของ ISEAS – Yusof Ishak Institute ประเทศสิงคโปร์ เรื่อง ค่าโดยสารรถไฟฟ้าสาธารณะในกรุงเทพ และการกำหนดค่าตั๋วสูงสุด (Mass Transit Pricing and Fare Caps in Bangkok ที่เผยแพร่เมื่อเดือนกันยายน 2568 ซึ่งชี้ว่า ภาระค่าโดยสารของคนกรุงเทพฯ สูงกว่าเมืองใหญ่อื่นในเอเชียอย่างชัดเจน โดยในเมืองอย่างปักกิ่งและสิงคโปร์ ค่าเดินทางคิดเป็นเพียง 10 – 30% ของค่าจ้างขั้นต่ำต่อชั่วโมง ขณะที่กรุงเทพฯ กลับสูงถึง 34 – 250% ของค่าแรงขั้นต่ำ สะท้อนว่าคนไทยจำนวนไม่น้อยต้องแบกรับต้นทุน “การเดินทางไปทำงาน” หนักกว่าคนในเมืองใหญ่แทบทุกแห่งในภูมิภาค
ขณะเดียวกัน ผลสำรวจของกรุงเทพโพลล์ มหาวิทยาลัยกรุงเทพ ปี 2566 พบว่า ปัญหาอันดับหนึ่งที่ทำให้ประชาชนรู้สึกลำบากในการใช้รถไฟฟ้า คือ “ค่าตั๋วโดยสารแพง” คิดเป็นสัดส่วนถึง 61%
จะเห็นว่า เมื่อเทียบกับเมืองใหญ่ในเอเชีย ค่าเดินทางของคนกรุงเทพฯ จึงสูงในระดับที่ชี้ชัดว่าระบบขนส่งของไทยกำลังกลายเป็น “สินค้าราคาแพง” มากกว่า “บริการพื้นฐาน” ที่คนทั่วไปควรเข้าถึงได้โดยไม่ลังเล
“ตั๋วร่วม” ความหวังใหม่สู่ระบบขนส่งไร้รอยต่อ
การผลักดันกฎหมายตั๋วร่วม คือความพยายามล่าสุดของไทยเพื่อลดความซับซ้อนของระบบโดยสาร และทำให้การเดินทางทั้งระบบเป็น “หนึ่งเดียว” มากขึ้น หากประชาชนสามารถใช้บัตรหรือแอปเดียวในการเดินต่อ ทำธุรกรรม และไม่ต้องจ่ายค่าแรกเข้าซ้ำซ้อน ซึ่งเป็นโอกาสที่คนกรุงเทพฯ จะกลับมาใช้ระบบขนส่งสาธารณะก็มีมากขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม
อย่างไรก็ตาม ปัจจุบัน พ.ร.บ. ตั๋วร่วม อยู่ระหว่างการประกาศใช้ในกิจจานุเบกษา ซึ่งผู้บริโภคต้องช่วยกันติดตามเรื่องนี้ต่อไป ทั้งนี้ ความสำเร็จจะเกิดขึ้นได้ก็ต่อเมื่อโครงสร้างค่าโดยสารถูกออกแบบอย่างยุติธรรม และหน่วยงานต่าง ๆ บริหารงานร่วมกันอย่างจริงจัง ไม่ใช่เพียงรวมบัตร แต่ยังแยกกระเป๋าแยกแนวคิดเหมือนเดิม
ปัญหา ขนส่งสาธารณะ สะท้อน “เมืองไม่เป็นธรรม”
ระบบขนส่งสาธารณะไม่ใช่แค่เรื่องการเดินทาง แต่เป็นเครื่องชี้วัดความเป็นธรรมของเมือง
เมืองที่ดีควรทำให้ประชาชนเดินทางได้อย่างสะดวก เท่าเทียม และไม่ถูกจำกัดด้วยฐานะหรือพื้นที่อยู่อาศัย
ความพยายามที่จะทำให้ กรุงเทพก้าวสู่การเป็นเมืองเป็นธรรมอย่างแท้จริง ระบบรถไฟฟ้าและขนส่งมวลชนต้องกลายเป็น “บริการพื้นฐานสำหรับทุกคน” ไม่ใช่ “ทางเลือกของคนบางกลุ่ม” ดังนั้น ค่าโดยสารที่เป็นธรรม การเชื่อมต่อที่ครอบคลุม และบริการที่ครอบคลุมทุกพื้นที่ จะเป็นก้าวสำคัญในการทำให้ระบบสาธารณะเป็นโครงสร้างพื้นฐานที่ตอบโจทย์ชีวิตคนเมืองอย่างแท้จริง
ท้ายที่สุด เมืองที่ดีไม่ใช่เมืองที่มีเส้นทางรถไฟฟ้าเยอะที่สุด แต่คือเมืองที่ “ประชาชนทุกคน” สามารถใช้ระบบขนส่งได้ โดยไม่ถูกทิ้งไว้ข้างหลัง
เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง
สภาผู้บริโภคหารือขนส่ง เร่งแก้ปัญหาโครงสร้าง ยกระดับ ขนส่งสาธารณะ
