เมื่อสัญญาเช่าไม่เป็นธรรม! พะเยาเปิดโมเดลใหม่ – ขอนแก่นเดินหน้าปรับเกมหอพัก

หอพักคือที่พักพิงของนักศึกษา แต่เมื่อสัญญาเช่ากลายเป็นจุดเริ่มของความไม่เป็นธรรม เสียงสะท้อนจากผู้เช่าทั่วประเทศจึงเริ่มดังขึ้น ทำให้สภาองค์กรของผู้บริโภคในภาคเหนือกับภาคอีสาน อย่างจังหวัดพะเยาและขอนแก่น ซึ่งต่างก็มีสถานศึกษาขนาดใหญ่ หอพักผุดขึ้นรองรับความต้องการอยู่อาศัยของนักเรียน นักศึกษา แต่เบื้องหลังความสะดวกนั้น กลับพบปัญหาซ้ำซาก ทั้งค่าน้ำ-ค่าไฟราคาโหด การหักเงินประกันเกินจริง ไปจนถึงการไม่มีสัญญาที่เป็นธรรมรองรับ

สถานการณ์นี้ไม่ได้รับการปล่อยผ่านอีกต่อไป เมื่อภาคประชาชนและหน่วยงานท้องถิ่นทั้งสองจังหวัด เริ่ม ลุกขึ้นจับปากกา ร่างสัญญาใหม่ และผลักดันมาตรฐานร่วมกัน เพื่อสร้างพื้นที่อยู่อาศัยที่เป็นธรรมและปลอดภัยให้กับนักศึกษาและผู้เช่าทุกคน

พะเยาเปิดตัว “แม่กาโมเดล” สัญญาเช่าต้นแบบจากความร่วมมือภาคประชาชน-มหาวิทยาลัย

จากปัญหาเรื้อรังที่เกิดจากข้อจำกัดด้านกฎหมายและกลไกกำกับดูแล โดยเฉพาะกรณีหอพักหน้ามหาวิทยาลัยพะเยาที่ปลูกสร้างบนที่ดินประเภท ส.ป.ก. ซึ่งทำให้ไม่สามารถจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติหอพัก พ.ศ. 2558 ได้ (เพิ่มเติม พ.ร.บ. หอพัก 2558) ส่งผลให้การควบคุมมาตรฐานเป็นไปได้ยาก เพื่อแก้ไขปัญหาเหล่านี้อย่างเป็นระบบ หน่วยงานประจำจังหวัดพะเยา สภาองค์กรของผู้บริโภค โดย ว่าที่ร้อยตรีอภิสิทธิ์ ชำนาญยา หัวหน้าหน่วยงานฯ ที่นำคณะทีมงานขับเคลื่อนกันอย่างจริงจัง เชื่อมโยงความร่วมมือกับ คลินิกกฎหมาย คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา จัดเวทีประชุมใหญ่เพื่อพัฒนามาตรการบังคับใช้สัญญาสำเร็จรูปที่เป็นมาตรฐานเดียวกัน

สำหรับการเช่าหอพักในพื้นที่รอบมหาวิทยาลัย จุดประสงค์สำคัญคือเพื่อสร้าง แบบสัญญาเช่าต้นแบบที่เป็นธรรม ลดข้อพิพาทระหว่างผู้ให้เช่าและนักศึกษา และวางรากฐานแนวทางให้เจ้าของหอพักสามารถปฏิบัติตามกฎหมายได้อย่างเข้าใจและสมัครใจ โดยปัญหาหลักที่พบ ได้แก่

• เก็บค่าเช่าล่วงหน้าเกิน 3 เดือน

• เก็บค่าประกันหอ (เกินราคาค่าเช่า 1 เดือน)

• ไม่คืนค่าประกันหอโดยไม่มีเหตุผล

• คืนประกันหอล่าช้า / คืนไม่ครบ

• คิดค่าซ่อมแซมเกินกว่าความเป็นจริง

ภายในเวทีประชุมยังเปิดพื้นที่ให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง โดยช่วงท้ายของงาน อาจารย์อุดม งามเมืองสกุล คณบดีคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา ได้กล่าวเน้นย้ำถึงความสำคัญของหอพักในฐานะที่อยู่อาศัยของนักศึกษา ว่า

“หอพักนักศึกษา บริเวณหน้ามหาวิทยาลัยพะเยา ถือไว้ว่าเป็นบ้านอีกหลังหนึ่งของลูกหลานคนพะเยา ดังนั้นในฐานะคนพะเยาด้วยกัน ทุกภาคส่วนควรมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหา เพื่อให้อยู่ร่วมกันอย่างมีความสุข มาเริ่มต้นมิติในเชิงบวกนี้ไปด้วยกัน”

ไม่เพียงแค่สื่อถึงความห่วงใยของภาคการศึกษาเท่านั้น แต่ยังสะท้อนแนวคิดสำคัญของการสร้างความร่วมมือในระดับพื้นที่ เพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้เช่า

สำหรับด้านสถิติการร้องเรียนของหน่วยประจำจังหวัดพะเยา พบว่า ปัญหาที่เกี่ยวข้องกับหอพักยังคงติดอันดับ 1 ใน 5 ของเรื่องร้องเรียนที่พบมากที่สุด โดยเฉพาะประเด็นการเรียกเก็บค่าน้ำ-ค่าไฟเกินจริง และการไม่คืนเงินประกันอย่างไม่เป็นธรรม ซึ่งมีผู้ร้องเรียนสะสมรวมกันนับร้อยราย ตั้งแต่ปี 2567 จนถึงปัจจุบัน สะท้อนให้เห็นว่าผลกระทบจากความไม่เป็นธรรมในการเช่าหอพักยังคงเป็นปัญหาอย่างต่อเนื่อง

และล่าสุด “แม่กาโมเดล” ได้ก้าวเข้าสู่ขั้นตอนการเผยแพร่และสร้างความร่วมมือในพื้นที่ โดยได้นำแบบสัญญาที่ปรับแก้แล้วเสนอให้กับหอพักจำนวน 45 แห่ง เพื่อเปิดรับฟังความคิดเห็นและเชิญชวนเข้าร่วมการใช้สัญญามาตรฐาน  พร้อมกันนี้ ทางหน่วยงานประจำจังหวัดพะเยาได้นำข้อเสนอดังกล่าวยื่นต่อคณะกรรมการส่งเสริมกิจการหอพักจังหวัดพะเยา โดยมีหน่วยงานท้องถิ่นเข้าร่วมรับฟังในเวที “วันสิทธิผู้บริโภคไทย” เพื่อสร้างความเข้าใจร่วมในระดับนโยบาย

ทั้งนี้ ในช่วงปลายเดือนกรกฎาคม 2568 หน่วยงานประจำจังหวัดพะเยาเตรียมเดินหน้าต่อ โดยเข้าชี้แจงรายละเอียดของแนวคิดและที่มาของสัญญาต้นแบบต่อคณะกรรมการหอพักจังหวัด เพื่อผลักดันให้เป็นต้นแบบที่สามารถขยายผลในระดับพื้นที่ได้ต่อไป

แนวทางสัญญาเช่าหอพักที่เป็นธรรมนี้ไม่ได้มุ่งหวังเพียงการบังคับใช้กฎหมายเท่านั้น แต่ยังมุ่งหวังให้เกิดความเข้าใจ ร่วมสร้างมาตรฐานใหม่ของที่พักนักศึกษาในจังหวัดพะเยา ให้สมศักดิ์ศรีของคำว่า “บ้านหลังที่สอง” อย่างแท้จริง

ติดตามข่าวสารในพื้นที่จังหวัดพะเยาได้ที่ : ศูนย์คุ้มครองสิทธิผู้บริโภค จังหวัดพะเยา 

ขอนแก่นเริ่มต้นตรวจเชิงรุกหอพักทั้งเมือง เพื่อปูทางสู่สัญญาที่มีมาตรฐาน ไม่เอาเปรียบผู้เช่า

ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ปัญหาความไม่เป็นธรรมจากการเช่าหอพักก็ไม่ได้เบาบางไปกว่าพื้นที่อื่น โดยเฉพาะเมื่อเจาะลึกลงไปในชีวิตประจำวันของนักศึกษาและผู้เช่าทั่วไปที่ต้องเผชิญกับค่าใช้จ่ายแฝง สัญญาเช่าที่ไม่เป็นธรรม หรือแม้แต่การขาดข้อมูลที่ควรได้รับตามสิทธิผู้บริโภค กรณีของจังหวัดขอนแก่นจึงเป็นอีกหนึ่งตัวอย่างที่สะท้อนภาพรวมของปัญหาได้อย่างชัดเจน และกำลังเป็นประเด็นที่ถูกหยิบยกขึ้นมาผลักดันอย่างจริงจังในระดับจังหวัด

จากการรับเรื่องร้องเรียนของประชาชนในพื้นที่ หน่วยงานประจำจังหวัดขอนแก่น สภาองค์กรของผู้บริโภค ได้เล็งเห็นความจำเป็นในการเร่งดำเนินการแก้ไขอย่างเป็นรูปธรรม โดย นางสาวจินตนา ศรีนุเดช หัวหน้าหน่วยงานฯ ได้นำทีมลงพื้นที่แบบเชิงรุก เพื่อสำรวจหอพักจำนวนกว่า 99 แห่งทั่วจังหวัด ผลการสำรวจเผยให้เห็นข้อเท็จจริงที่น่ากังวลหลายประการ ทั้งการเก็บค่าน้ำ-ค่าไฟในอัตราสูงเกินจริง การไม่มีสัญญาเช่ารองรับ ไปจนถึงพฤติกรรมของผู้ประกอบการบางรายที่ไม่คืนเงินประกันตามข้อตกลง ซึ่งล้วนเป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อผู้บริโภค และสะท้อนถึงความเปราะบางในการเข้าถึงสิทธิของผู้เช่า

ข้อมูลจากการสำรวจระบุว่า….

• มีการเก็บค่าน้ำสูงถึง 30 บาทต่อหน่วย
• ค่าไฟฟ้าสูงสุดถึง 15 บาทต่อหน่วย
• หอพัก ร้อยละ 18 ไม่มีการจัดทำสัญญาเช่าอย่างเป็นทางการ

สถานการณ์เหล่านี้ทำให้ผู้เช่าต้องแบกรับภาระโดยไร้หลักประกัน และการเลือก “หอพักราคาถูก” อาจกลายเป็นกับดักที่ผู้เช่าไม่รู้ตัว ขาดข้อมูล ขาดสิทธิ ขาดการต่อรองอย่างเท่าเทียม

จากปัญหาที่ทับซ้อนจึงได้เกิดการรวมพลังของภาคส่วนต่าง ๆ ในจังหวัดขอนแก่น ทั้ง สำนักงานคณะกรรมการคุ้มครองผู้บริโภค (สคบ.) คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) มหาวิทยาลัยขอนแก่น เทศบาลศิลา เทศบาลนครขอนแก่น และ ผู้เช่าหอพัก เพื่อร่วมกันยกระดับมาตรฐานของสัญญาเช่าที่อยู่อาศัยให้สอดคล้องกับหลักสิทธิผู้บริโภค และสร้างความเป็นธรรมในระบบการเช่า ปัจจุบันหน่วยงานประจำจังหวัดขอนแก่น กำลังอยู่ในระหว่างการหารือกับผู้ประกอบการหอพัก เพื่อร่วมกันกำหนดข้อตกลงกลาง ในการใช้ “สัญญาเช่าที่เป็นธรรม” ที่มีความปลอดภัย โปร่งใส และมีมาตรฐานรองรับตามกฎหมาย เพื่อให้การเช่าที่อยู่อาศัยในจังหวัดขอนแก่นก้าวไปข้างหน้าอย่างมีคุณภาพ และผู้บริโภคได้รับสิทธิที่พึงมีอย่างถูกต้อง ทั่วถึง

ติดตามข่าวสารในพื้นที่จังหวัดขอนแก่นได้ที่ : หน่วยงานประจำจังหวัดขอนแก่น สภาองค์กรของผู้บริโภค

แม้หอพักจะเป็นที่พักชั่วคราวในช่วงชีวิตหนึ่ง แต่ผลกระทบจากความไม่เป็นธรรมสามารถตามหลอกหลอนเราไปได้อีกนาน การที่จังหวัดพะเยาและขอนแก่นต่างลุกขึ้นมาสร้างความเปลี่ยนแปลง เป็นสัญญาณที่ดีว่า “สิทธิผู้บริโภค” ไม่ควรถูกมองข้าม แม้กระทั่งในพื้นที่ที่ดูเหมือนไม่มีเสียงร้องก็ตาม

อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง :

เช็กลิสต์ก่อนเช่าคอนโด-หอพัก

ร้องเรียนกรณีโดนนายหน้าเบี้ยวมัดจำ